სამცხე-ჯავახეთი

ობსერვატორია მდებარეობს აბას- თუმანში, მთა ყანობილზე ზღვის დონიდან 1700 მ, თბილისიდან 200 კმ-ის დაშორებით.

აწყურის ციხე ფეოდალური ციხესიმაგრე მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე, სოფელ აწყურთან, ბორჯომიდან 30 კმ მდებარეობს.

ეროვნული პარკი არის პირველი დაცული ტერიტორია კავკასიაში. იგი მდებარეობს ქ. თბილისიდან დასავლეთით, 140 კმ მანძილზე.

ჭულევის მონასტერი მდებარეობს დაბა ადიგენიდან 7 კმ, ფერსათის მთების ძირში. სახელწოდება "ჭულევი" მომდინარეობს სიტყ- ვიდან "ჭური".

ხერთვისი შუა საუკუნეების ციხესიმაგრეა სამცხისა და ჯავახეთის საზღვარზე, ის სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ადგილზე, მაღალ კლდოვან მთაზე არის აღმართული.

მწვანე მონასტერი მდებარეობს სოფელ ჩითახევში. 2002 წელს კი მამათა მონასტერი აღდგა.

ოქროს ციხე – ციხესიმაგრე მდებარეობის ადიგენის მუნიცი- პალიტეტის სოფელ ბოლაჯურის მახლობლად. ეს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ციხეთაგანია საქართველოში.

რაბათის ციხე სამცხე-ჯავახეთში, ქალაქ ახალციხეში მდებარეობს. მდებარეობის გამო,რაბათის ციხე მნიშვნელოვან თავდაცვით ნაგე- ბობას წარმოადგენდა.

საფარა მდებარეობს ქ. ახალციხი- დან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 12 კმ-ზე. შუა საუკუნეების მო- ნასტერი და სამცხის მფლობელ ჯაყელთა საგვარეულოს ერთ- ერთი რეზიდენცია და საძვალე.

სლესას ციხე შუა საუკუნეების ძეგლია, რომელიც მოხსენიებუ- ლია "გურჯისტანის ვილაიეთის დიდ დავთარში" (XVI საუკუნე).

ტიმოთესუბნის ღვთისმშობლის სახელობის მონასტერი, XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე აგებული ტაძარი სოფელ ტიმოთესუბანში, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი.

თმოგვის ციხე წყაროებში პირ- ველად იხსენიება X საუკუნეში. თმოგვის ციხე აგებულია მაღალ კლდოვან მთაზე.

წუნდა ჯავახეთის ძველი პოლიტიკური და საეკლესიო ცენტრი იყო. წუნდის ეკლესია მცირე კლდეზე აღმართული.

ვანი – ანტიკური ხანის ძველი კოლხეთის უმნიშვნელოვანესი ქალაქია. ქალაქის საფუძვლად იქცა გარშემო არსებული მრავალ- რიცხოვანი მცირე დასახლებები.

ვარძიის მონასტერი მდებარეობს ზღვის დონიდან 1300 მ სი- მაღლეზე. კომპლექსი განლაგებუ- ლია იარუსებად 100 მ სი- მაღლეზე.

ზარზმის ტაძარი აგებულია XIV ს. დასაწყისში. ზარზმის მონასტრის სამრეკლო ერთ-ერთი უდიდესია საქართველოში და ამ ტიპის ქართულ ნაგებობათა საუკეთესო ნიმუშია.